Rzecznik Praw Pacjenta przypomina o podstawowych zasadach korzystania ze świadczeń Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych oraz świadczeń Nocnej i Świątecznej Opieki Zdrowotnej.

Każdy pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Ma też prawo do natychmiastowego udzielenia świadczenia zdrowotnego jeśli zagrożone jest jego zdrowie lub życie.

• Czym różni się SOR od NiŚOZ?

Szpitalny oddział ratunkowy (SOR) to wyodrębniona komórka organizacyjna szpitala, w której personel medyczny udziela świadczeń zdrowotnych osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Każdy zgłaszający się na SOR w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego powinien zostać przyjęty. Nie ma znaczenia czy osoba taka zgłosiła się sama czy została przywieziona przez zespół ratownictwa medycznego. Jednakże o kolejności przyjęć pacjentów nie decyduje kolejność zgłoszenia na SOR a stan zdrowia weryfikowany przez personel medyczny.

W ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej (NiŚOZ) każdy ubezpieczony pacjent powinien uzyskać pomoc lekarską w przypadku nagłego zachorowania lub pogorszenia stanu zdrowia (uwaga: nie jest to stan nagłego zagrożenia zdrowotnego). Opieka udzielana jest pacjentom poza godzinami pracy lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i obejmuje udzielanie świadczeń zdrowotnych jakie wynikają wyłącznie z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej.

W obydwu przypadkach nie trzeba mieć ze sobą żadnego skierowania od lekarza, nie ma także znaczenia miejsce zamieszkania pacjenta. Każdy może skorzystać z pomocy medycznej w dowolnym miejscu na terenie całego kraju.

• Kto i w jakich sytuacjach powinien skorzystać z wizyty na SOR?

Na szpitalny oddział ratunkowy powinni zgłaszać się tylko pacjenci wymagający udzielenia pomocy medycznej w sytuacji stanu nagłego zagrożenia zdrowia lub życia. Tak zwany „stan nagły” polega na nagłym lub przewidywanym w krótkim czasie pojawieniu się objawów pogarszania zdrowia, którego bezpośrednim następstwem może być poważne uszkodzenie funkcji organizmu, uszkodzenie ciała czy też utrata życia. Takie objawy to w szczególności: napad drgawek, nagły silny ból brzucha, krwawienie z przewodu pokarmowego, silne krwawienie z dróg rodnych lub dróg moczowych, uraz lub zatrucie. Stan ten wymaga podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych oraz leczenia. Ocena, czy w danej sytuacji u pacjenta wystąpił stan nagły, należy wyłącznie do lekarza udzielającego świadczenia zdrowotnego.

Wizyta na  SOR nie zastępuje świadczeń udzielanych przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej czy też lekarza poradni specjalistycznej. Udzielanie świadczeń zdrowotnych na SOR polega na wstępnej diagnostyce oraz podjęciu leczenia w zakresie niezbędnym dla stabilizacji funkcji życiowych osób, które znajdują się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Po zdiagnozowaniu pacjenta oraz ustabilizowaniu jego funkcji życiowych jest on wypisywany lub – jeśli wymaga dalszego leczenia – przekazywany do oddziału, który zajmuje się leczeniem danej jednostki chorobowej. Natomiast, gdy zachodzi potrzeba leczenia pacjenta w innej specjalistycznej placówce medycznej, szpitalny oddział ratunkowy zapewni pacjentowi transport sanitarny do tej placówki.

Podmiot leczniczy, w ramach którego funkcjonuje SOR, nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia. W pozostałych przypadkach odmowa przyjęcia do SOR jest możliwa.

• Kto i w jakich sytuacjach powinien skorzystać z wizyty w NiŚOZ?

Każdy pacjent posiadający ubezpieczenie zdrowotne, który w przypadku nagłego zachorowania lub pogorszenia stanu zdrowia nie ma możliwości skorzystania z wizyty lekarskiej w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Z tej formy pomocy pacjent może także skorzystać w sytuacji, gdy zachodzi obawa, że oczekiwanie na otwarcie przychodni może znacząco niekorzystnie wpłynąć na jego stan zdrowia.

Z pomocy w poradni nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej pacjenci mogą korzystać od poniedziałku do piątku w godz. od 18.00 do godz. 8.00 rano następnego dnia (czyli w godzinach, gdy przychodnie są zamknięte) oraz przez całą dobę w soboty, niedziele, dni świąteczne i inne dni ustawowo wolne od pracy.

W obydwu przypadkach stan zdrowia pacjenta zawsze powinien zostać odnotowany w jego dokumentacji medycznej. Jeśli lekarz odmawia udzielenia świadczenia zdrowotnego (co jest możliwe) – taka informacja również powinna się tam znaleźć.

• Jakie dokumenty możesz otrzymać po wizycie na SOR i w NiŚOZ?

W sytuacji, gdy pacjentowi przysługuje tzw. zwolnienie lekarskie czy też skierowanie na badania lub do poradni specjalistycznej, lekarz po bezpośrednim zbadaniu pacjenta, oceniając w danej chwili jego stan zdrowia, orzeka zasadność wystawienia odpowiedniego dokumentu. Takie druki może wystawić wyłącznie ten lekarz, który dokonał oceny zdrowia pacjenta. Dlatego też jeśli lekarz SOR lub NiŚOZ widzi wskazania do wystawienia zwolnienia (zwanego potocznie L4) i został do tego upoważniony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, automatycznie jego obowiązkiem jest wystawienie takiego zaświadczenia. Nieuprawnione jest odsyłanie pacjentów po zwolnienie do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Lekarze upoważnieni przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wydawania zaświadczeń zobowiązani są do przestrzegania zasad dotyczących orzekania o czasowej niezdolności do pracy i wykonywania obowiązków wynikających z ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

W ramach SOR oraz NiŚOZ pacjent nie odbędzie wizyty kontrolnej w związku z wcześniej rozpoczętym leczeniem. Jeśli jego stan zdrowia na to nie wskazuje nie otrzyma także skierowania do specjalisty, rutynowego zaświadczenia o stanie zdrowia czy też recepty na stosowane stale leki w związku ze schorzeniem przewlekłym.

• Gdzie znaleźć szczegółowe informacje o funkcjonowaniu SOR i NiŚOZ?

Każdy podmiot leczniczy udzielający świadczeń zdrowotnych zobowiązany jest do informowania pacjentów o zasadach jakie funkcjonują w tej placówce. W formie pisemnej, w miejscu ogólnodostępnym np. na drzwiach wejściowych lub tablicy informacyjnej powinny znaleźć się m.in. informacje dotyczące tego, jakie świadczenia zdrowotne oraz w jakim zakresie są udzielane przez ten podmiot. Taką informację powinniśmy również uzyskać u swojego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (tzw. lekarza rodzinnego), we właściwym oddziale wojewódzkim NFZ lub jego delegaturze.